W Polsce uwielbiamy kończyć dyskusje... "o czym tu rozmawiać, skoro tak bardzo się różnimy?” - brzmi jedna z najczęściej powielanych fraz. I z pozoru słusznie, bo niby o czym miałby rozmawiać konserwatysta z "katolikiem otwartym", a ten z kolei z wielbicielem "starej mszy". A niby o czym ja miał my rozmawiać z kimś, kto uważa że jestem zabobonny i dosyć prymitywny, bo wierzę w cuda.
Chyba nawet się nie poróżnimy, różnimy się już dostatecznie...
Oczywiście wielbiciele dialogu słysząc takie słowa zgrzytają zębami - przecież dialog jest po to aby się jednać a nie różnić. Jak będziemy rozmawiać (byle szczerze), to szybko się poznamy, polubimy i pojednamy. Bzdura ! Im lepiej poznajemy wielu ludzi, ich poglądy, kulturę - lub jej brak - tym mniej ich lubimy i mniej jesteśmy na nich otwarci.
Ale jest coś, co powoduje że możemy rozmawiać niemalże bez końca. Ciekawy i wartościowy temat! Wtedy różnica poglądów (nawet ta nieznośna z powodu głupoty polemisty) nie jest przeszkodą lecz wręcz podnietą. Gdy temat jest ciekawy nie mówimy: nie chce mi się z tobą gadać, lecz: umówmy się na piwo i pogadamy jeszcze raz.
Ale nawet taka rozmowa przy piwie nie może być paplaniną bez sensu. Może to być nawet przyjemne i odżywcze lecz nie jest wtedy dialogiem. Dialog – jako działanie wśród ludzi jest sztuką, wyraźnie pisze o tym Józef Tischner w Etyce Solidarności. Pisze tam też znamienne słowa:
Są tacy, którzy sądzą, że sztuka jest ponad etyką. Nie odnoszą się do niej żadne zasady etyczne, ponieważ ona żyje ponad dobrem i złem. Kto tak sądzie, sam nie wie, jaką krzywdę wyrządza sztuce.
Dialog też nie może być ponad dobrem i złem, taką amoralną gadką jest paplanina bez treści i sensu. Dialog musi istnieć w odniesieniu do klasycznej triady: prawdy, dobra i piękna. Dialogiem możemy stworzyć piękne dzieło pełne prawdy i dobra. Ucinając rozmowę słowami: „nie chce mi się z tobą gadać”, stawiamy się na poziomie intelektualnym i moralnym bohatera kultowego ongiś filmu. Czy to nas zadowoli?
Juliusz Gałkowski. Historyk sztuki (KUL), publicysta związany z portalami "Aeropag XXI", "Rebelya.pl" oraz miesięcznikiem "Egzorcysta".
